Moeilijke mensen of machteloze hulpverleners?
Ook vaak het idee dat je sommige cliënten jou het leven zuur maken?
Complexe problematiek
Hulpverleners krijgen te maken met problematiek die zich laat betitelen als 'complex'. De aard van de problematiek heeft consequenties voor de wijze van uitvoering van de beroepstaak, omdat het geheel eigen spanningsvelden met zich meebrengt en confronterend kan zijn voor de hulpverlener. Binnen deze context bieden wij een programma met drie invalshoeken die problematiek complex kunnen maken:
Moeilijke mensen?
Ten eerste is het van belang psychiatrische problematiek op het microniveau van het individu te leren herkennen. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen psychiatrische syndromen (As I-problematiek) en persoonlijkheidsstoornissen (As II-problematiek). Ten tweede is het van belang om te kunnen bepalen hoe psychiatrische problematiek van invloed is op de hulpverlening van de maatschappelijk werker en welke consequenties dat moet hebben.
Taboes
In de hulpverlening krijg je te maken met onderwerpen waarover het lastig kan zijn om te praten, zogenaamde taboe-onderwerpen. Denk aan het bespreken van seksuele problemen. Dat is een onderwerp dat in het dagelijks leven tot het privédomein behoort en waarover doorgaans niet door veel mensen publiekelijk in persoonlijke details wordt gesproken. Het is dan ook een kunst en een kunde om op professionele wijze in gesprek te gaan over een taboe-onderwerp. Een ander mogelijk taboe-onderwerp kan bespreken van een suïcidewens van ene cliënt zijn. De angst en onmacht van de hulpverlener spelen daarbij een rol. Het op een professionele manier leren omgaan met suïcidaliteit vraagt om specifieke invulling van de competenties en krijgt apart (ruim) aandacht. De vaardigheden en houdingsaspecten die studenten hierbij opdoen zijn van belang in heel diverse hulpverleningssituaties. We schenken dan ook nadrukkelijk aandacht aan transfer.
Existentiële problemen en traumaverwerking
Existentiële problemen vatten we op als problemen die heftig zijn, maar bij , maar bij een min of meer 'natuurlijk' levensverloop horen: ziekte, overlijden, geboorte. Met 'natuurlijk' bedoelen we dat deze gebeurtenissen zich maar in beperkte mate laten beïnvloeden of controleren door mensen. Zinvragen spelen hierbij een centrale rol. Hulp bij bijvoorbeeld rouwverwerking gaat hand in hand met vragen als 'waarom overkomt mij dit nu?'. Maatschappelijk werkers dienen dit onderscheid te maken en te kunnen beoordelen in hoeverre zij zelf een rol kunnen spelen bij dit probleem van de cliënt of dat zij moeten doorverwijzen naar bijvoorbeeld een geestelijk verzorger. Trauma's vatten we op als een onverwachte en heftige gebeurtenis met de daarbij horende verwerkingsproblematiek die mensen als 'niet horend bij een natuurlijk levensverloop' ervaren. Het blijkt dat natuurlijke, onvermijdelijke en niet te controleren gebeurtenissen over het algemeen makkelijker te aanvaarden zijn. Maar geweld dat door mensen wordt toegebracht is vermijdbaar en daarom moeilijk te begrijpen, wordt ervaren als zinloos en het heeft een verwoestend effect op het wereldbeeld (De Vries, 2000). Deze categorieën hangen nauw met elkaar samen en lopen in elkaar over; trauma's roepen existentiële vragen of dilemma's op en andersom kunnen existentiële gebeurtenissen een traumatisch karakter hebben. Een en ander is afhankelijk van de verhouding draagkracht/draaglast van personen en dan bevinden we ons gedeeltelijk weer op het terrein van de 'moeilijke mensen'. Taboes kunnen in iedere categorie een rol spelen. Het onderscheid is in die zin niet sluitend en primair bedoeld als indeling voor het onderwijs.
Samenwerken
Multiprobleemgezinnen, maar ook gewoon mensen met meerdere hulpvragen krijgen vaak hulp van meerdere organisaties. Deze cliënten vinden het soms moeilijk om zelf het overzicht te houden en hun belangen te behartigen. Dan is het fijn als er iemand naast ze staat die ze hierbij helpt: een casemanager.
We zoeken steeds vaker naar casemanagers in het eigen netwerk van deze mensen. Maar ook komt het voor dat één van de hulpverleners deze taak op zich neemt. Laarakker Advies & Training leert deze casemanagers om naast de cliënt te staan en vanuit de motivatie en de kracht van de cliënt samen te werken met andere partijen. Dit onderdeel wordt mede ontwikkeld door Hanneke Laarakker
